Marcin Błaszkowski
Pierwsza wzmianka na temat Witoszyc pochodzi z 1350 r., spisana została w kontekście swego właściciela, którym był hrabia Dohna. Miejscowość rozwinęła się w okresie Reformacji, w tym okresie w kronikach odnotowano, że w sąsiedniej Chróścinie w 1654 r. odebrano ewangelikom kościół, dlatego postanowiono zbudować nowy ? w Witoszycach.
Budowa zaczęła się 3 kwietnia 1766 r. a pierwsze nabożeństwo w ukończonym budynku odbyło się 10 listopada tego samego roku. Rok później otwarto w Witoszycach pierwszą szkołę.
Archiwalia donoszą, że w 1791 r. we wsi był m.in. kościół ewangelicki, probostwo, szkoła, dwa folwarki, 29 rolników, 7 młockarzy, 12 chałupników, 4 wiatraki, 84 ogniska domowe.
Parafia ewangelicka w pierwszej połowie XX w. oprócz Witoszyc obejmowała kilka pobliskich wsi: Chróścina, Łagiszyn, Radosław, Wioska, Tarpno, Nowa Wioska, Wronów, Kalów, Rychenów oraz Strupnia, którą przyłączono do Radosławia i Bogucin, którego mieszkańcy częściowo należeli też do parafii w Żuchlowie.
Od 1879 r. aż do 1945 r. Witoszyce były własnością rodziny von Bernuth, a ciekawostką może być to, że aż czterech kolejnych właścicieli nazywało się Bernhard von Bernuth.
Pruski boom budowlany na przełomie XIX i XX w. nie ominął i Witoszyc. W 1910 r. przebudowano pałac barokowy z 1770 r. znajdujący się naprzeciw kościoła. Po przebudowie miał on 500 m2, składał się z 29 pokoi, 21 pomieszczeń pomocniczych, miał trzy łazienki oraz sześć ubikacji. W pałacu działało centralne ogrzewanie. Najwystawniejszymi pomieszczeniami były hall oraz sala towarzyska. Park pałacowy był mały ale zadbany, z aleją wysadzaną lipami (ulubione drzewo ewangelików) otaczającą budynek z trzech stron. Posiadłość graniczyła z 2,5 morgowym ogrodem warzywno-owocowym.
Tuż przed I wojną światową zbudowano z Leszna do Góry, przez Witoszyce, linię kolejki wąskotorowej. Nie przysłużyła się ona rozwojowi Powiatu Górowskiego, ponieważ zatrzymano ruch z Leszna zaledwie po kilku latach istnienia linii, tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Zatrzymanie połączenia aż do Leszna przekreślało w ogóle sens istnienia kolejki. Próbowano jeszcze ratować linię poprzez utworzenie w 1920 r. Górowskich Zakładów Torfowych i transport torfu, jednak Polacy zareagowali na to rozebraniem torów po stronie polskiej. Linia wkrótce w ogóle przestała być używana i dziś można zobaczyć ruiny mostów oraz nasyp - fantastyczne doświadczenie dla miłośników kolei.
Do czasów II wojny światowej w centrum wsi wznosił się kościół ewangelicki. Był to kościół szachulcowy, halowy. Zachowało się bardzo mało dokumentów ikonograficznych.
Obok kościoła wznosiła się drewniana dzwonnica oraz murowane probostwo. Z tych zabudowań do dziś pozostało jedynie probostwo, które jednak po otynkowaniu utraciło swój pierwotny wygląd. Kościół i dzwonnica zostały zburzone. W miejscu kościoła znajduje się pusty plac zarośnięty dziką roślinnością, a po dzwonnicy zachowały się fundamenty. W pobliżu, przy ulicy, wznosił się pomnik, jednak dzisiaj pozostał jedynie cokół. Napisy na cokole zostały obłupane w takim stopniu, że nie jest możliwe ich odczytanie.
W sąsiedztwie Witoszyc zachował się cmentarz. Dawniej był to cmentarz ewangelicki, teraz został poszerzony i używany jest do chwili obecnej, jako katolicki.
Duchownych ewangelickich pełniących urząd w Witoszycach: Christian Balthasar Gerlach (1765-1777), Reinhard Friedrich Nobis (1777-1791), Christian Baier (1791-1799), Johann Ephraim Tschepke (1799-1831), Julius Rudolf Eduard Kunitz (1832-1853), Friedrich Wilhelm Theodor Kleinert (1853-1860), Dr. Robert Gruber (1861-1882), Hugo Krüger (1886-1887), Hermann Geisler (1887-1915), Rudolf Schäfer (1915-1930), Heinrich Möller (1933-1940), Günther Hein, syn Otto Hein'a, duchowny w miejscowości Sądowel (1940-1945). W latach 1882-1886 urząd kaznodziei w Witoszycach był nie obsadzony.
Lista nauczycieli ewangelickich w szkole wiejskiej nie jest niestety kompletna, udało się ustalić następujące nazwiska i daty: Samuel Christoph, z Rawicza1745/46-(1765) Gottlieb Riedel 1767, Schreyer 1926/27
zdjęcie: Andrzej Przewoźny
